Vazifani bajarishga qaratilgan aniq bеlgilangan qoidalarning tartiblangan chеkli to’plami. Dastlabki ma'lumotlarni oxirgi natijaga o’tkazuvchi hisoblash jarayoni orqali masala yеchiminiani ko’rsatuvchi amallar mazmuni va kеtma-kеtligi. Algoritm atamasi o’rta asrlarda yashab ijod etgan buyuk O'zbеk matеmatigi Al-Xorazmiy Nomidan kеlib chiqqan. U IX asrning 825 yilidayoq o’zikashf etgan o’nli sanoq tizimida to’rt arifmеtika amallarini bajarish qoidalarini bеrgan. Arifmеtika amallarini bajarish jarayoni esa Al xorazm dеb atalgan. Bu atama 1747 yildan boshlab algorismus,1950 yilga kеlib algorifm dеb ataldi.
Example: Аlgoritm tushunchasi tobora kengayib borib, kibernetikaning nazariy va mantiqiy asosi hisoblangan Аlgoritmlar nazariyasi paydo boʼldi.
en: Algorithm
Almashish usulida saralash
verb
Almashish usulida saralash- bu ro’yhat elementlari ketma-ket o’zaro taqqoslanadi va avvalgi element keyingi elementdan katta bo’lgan holda joyini almashtiradi.
Example: Almashtiriladigan elementlarni strelkali kvadrat qavslar orqali, taqqoslanayotgan elementlarni esa kvadrat qavslar orqali belgilaymiz.
en: Sorting exchange
Binar daraxt
noun
Binar daraxt barglari bir sathda yoki ikkilasi qo’shni joylashadi
Example: Agar daraxtni tashkil etuvchi element(tugun)lardan ko`pi bilan 2ta shox chiqsa, yani har bir tugun tuzilmaning ko`pi bilan 2ta tuguni bilan bog`langan bo`lsa, u holda bunday daraxt binar daraxt deyiladi.
en: Binary-tree
Binar daraxt bo’yicha qidiruv usuli
verb
Binar daraxt strukturasini qo’llash yozuvlarni tez qo’yish va o’chirish imkoniyatini beradi va jadvalda samarali qidiruvni amalga oshiradi
Example: Bu holatda daraxtda qidiruv vaqti, bir tomonlama yo’naltirilgan ro’yhatdagi kabi bo’lib, o’rtacha qarab chiqishlar soni N/2 bo’ladi.
en: Binary tree search method
Binar piramida
noun
(Binar) piramidaning tuzilishi butun binar daraxt sifatida qaralishi mumkin bo’lgan obyekt-massivni ifodalaydi
en: Binary heap
Binar qidiruv
verb
Binar qidiruv usulida berilgan to’plam o’sish tartibida tartiblangan bo’lishi kerak. Boshqacha aytganda, har bir keyingi kalit o’zidan oldingisidan katta bo’ladi.
Example: . Binar daraxt bo’yicha qidiruv- bu binar daraxt har bir Comparable tipli kalitdan iborat tugun (va u bilan qiymatlar bog’langan) va ixtiyoriy tugundagi kalit chap qism daraxtdagi barcha kalitlardan katta va o’ng qism daraxtdagi barcha kalitlardan kichik shartni qanoatlantiradi.
en: Binary search
Bog’langan graf
noun
Grafning ikki uchi bog’langan deyiladi, agar shu uchlarni birlashtiruvchi yo’l bo’lsa. Agar grafning har qanday uchini birlashtiruvchi marshrut mavjud bo’lsa, bunday graf bog’langan graf deyiladi
Example: Daraxt- bu asiklik bog’langan grafdir.
en: Connected graph
Bor usulida qidiruv
verb
Asosiy qidiruv usullari guruhlarini son va harflar ketma-ketligi tashkil etadi. Bor o’zi bilan m-chi daraxtni tasvirlaydi. h litrdan iborat aniq ketma-ketlikdan boshlanuvchi h darajali har bir tugun barcha kalitlar to’plamini tasvirlaydi.
Example: Dastlabki berilgan to’plamdan bor hosil qiladiganiga o’tamiz. Dastlabki alifbo ={A,B,C,D}
Bor – B harfdan boshlanuvchi tabiiy so’z va u harflar bo’yicha ajralmaydi.
Bor tugunlari har bir komponenti kalit yoki silkadan (bo’sh bo’lishi mumkin) iborat bo’lgan vektorlarni tashkil qilinadi.
en: Search method Bor
Chiziq
noun
Geometriyaning asosiy tushunchalaridan biri. Toʻgʻri chiziq geometriyada boshlangʻich (taʼriflanmaydigan) tushuncha deb olinadi.
Example: Chiziq — rus va ingliz (inglizcha: line) oʻlchov tizimlarida masofa oʻlchov birligi.
en: line
Diskrеtlik
adjective
Аlgоritmlаrni chеkli qаdаmlаrdаn tаshkil qilib bo’lаklаsh imkоniyati tushunilаdi.
Example: Diskretlik (lot. discretus — ajra-tilgan, uzlukli) — 1) muayyan hodisa, jarayon, tizim va B.ning uzlukliligi, uziluvchanligi; uzluksizlikka qaramaqarshi qoʻyiladi. Mas, fizika va kimyoda D. material tuzilishining donadorligini, atomlardan iboratligini bildiradi. Fan tarixi va ijtimoiy hayot D. bilan uzluksizlikning birbiriga qaramaqarshiligini emas, balki uygʻunligini, bir-biriga bogʻliqligini ham tasdikdaydi (qarang Uzluksizlik va uzluklilik); 2)matematikada — butun sonlar tizimi haqiqiy sonlar tizimiga nisbatan uzlukli (diskret) hisoblanadi (qarang Uzluksizlik funksiyasi). Mas, agar nuqtalar toʻplami limit nuqtaga ega boʻlmasa, bunday toʻplam D. xossasiga ega hisoblanadi.
en: Sample
Funksiya
noun
Bu qism dastur turi bo‘lib, parametrlar qabul qilishidan tashqari, bu parametrlar bilan amallar bajarib, natija qaytarishi ham mumkin.
Example: Funksiya (lotincha: functio — „bajarish“, „amalga oshirish“) (tilshunoslikda) — muayyan til, til birligi, lisoniy shaklning u yoki bu vazifani bajarish qobiliyati; tilning kishilik jamiyatidagi roli, vazifasi; til tizimining barcha sathlarida uning birliklari oʻrtasidagi bogʻliqlik yoki munosabatlar.
en: The function
Graf
noun
Graf deb, shunday G1(X,E) ikki to’plam juftligiga aytiladiki, bunda X-bo’sh bo’lmagan uchlar to’plami {x1,,x2, … , xn} bo’lib, E ning elementlari esa X ning ikki elementli to’plam ostilaridir, ya’ni E={(x1,x2)}.
Example: G=(V,E) graflarni ikki xil usulda tasvirlash mumkin: uchlar ro’yhatlari jamlanmasi va qo’shni matrisalar.
en: Graph
h-Hashlash usulida qidiruv
verb
Qidiruv asosida dastlabki to’plamdan h-funksiya (h(k)) to’plamiga o’tish yotadi. h-funksiya quyidagi ko’rinishga ega:
(h(k))=kmod(m),
bu yerda k-kalit; m-butun son; mod- bo’lishning butun sonli qoldig’i.
Example: Masalan, agar h-jadval m=12 o’lchovga, k kalit qiymati k=100 ga ega bo’lsa, u holda h(k)=4 bo’ladi. H-funksiyani hisoblashda bitta bo’lish amali yetarli bo’lganli sababli, bo’lish usuli orqali hashlash ancha tezroq amalga oshadi.
en: h - hash Search method
Interpolyatsiya usulida qidiruv
verb
Qidiruv usulining g’oyasi shundan iboratki, d- qadam yuqorida keltirilgan formulaning har bir bosqichlarida o’zgaradi. Algoritm d=0 bo’lganda to’xtaydi, shu bilan birga qo’shni elementlar tahlil qilinadi. Shundan so’ng qidiruv natijalari bo’yicha xulosa qilinadi.
Example: Dastlabki to’plam o’sish tartibida tartiblangan bo’lishi kerak. Boshlang’ich taqqoslash quyidagi formula orqali aniqlanuvchi d qadamga teng masofada amalga oshiriladi:
d=[((j-i)(K-K_i)/(K_j-K_i )],
bu yerda i- birinchi qaraladigan element tartib raqami; j- oxirgi qaraladigan element tartib raqami; k- qidirilayotgan kalit, 〖 K〗_i,K_j-i va j pozitsiyalardagi kalit qiymatlari, [ ] - sonning butun qismi.
en: Interpolation search method
Izomorf graflar
noun
Graflar faqat nomerlash bilan farqlanadigan bo’lsa, ular chizilishda farqlanib, bu holda matritsa grafni izomorfizmgacha bo’lgan aniqlikda belgilaydi deymiz. Bunday graflar izomorf graflar deyiladi.
Example: Izomorfizm tushunchasi – graflar uchun alohida o’ringa ega., graf uchlari uchlar tugunlarini bog’lab turuvchi elastik iplar bilan bog’langan deb faraz qilamiz.
en: Isomorphism graphof
Joylashtirish saralash
verb
Ushbu usulda tartiblanmagan elementlarning ketma-ketligidan navbatma-navbat har bir oldingi tartiblangan element bilan taqqoslanib tanlanadi va mos o’ringa joylashtiriladi.
Example: . Ushbu saralash algoritmi katta bo’lmagan elementlarni saralashda qo’llaniladi. Saralash jarayonini sonlarni tartiblashdan boshlaymiz. Dastlab chap tomonda bo’sh bo’lsin.So’ng sonlarni chap tomonga joylashtirib boramiz.
en: Insertion sort
Ketma-ketlik
noun
Ketma-ketlik — matematikaning asosiy tushunchalaridan biri. K.-k. sonlar, nuqtalar, funksiyalar, vektorlar va h.k.dan tuzilgan boʻlishi mumkin.
Example: K.-k. sonlar, nuqtalar, funksiyalar, vektorlar va h.k.dan tuzilgan boʻlishi mumkin.
en: Sequence
Ketma-ketlik usulida qidiruv
verb
Ketma-ketlik qidiruv usulida dastlabki to’plam tartiblanmagan, ya’ni {k_1,k_2,k_3,…,k_n} ixtiyoriy kalitlar jamlanmasi mavjuddir. Qidiruv usuli shundan iboratki, qidirilayotgan k_i kalit navbatma-navbat to’plamning barcha elementlari bilan taqqoslanadi. Kalit topilishi bilanaoq qidiruv jarayoni to’xtatiladi.
Example: Qidiruv usuli shundan iboratki, qidirilayotgan k_i kalit navbatma-navbat to’plamning barcha elementlari bilan taqqoslanadi.
en: Sequence search method
Masala qo’yilishi
adverb
Masalani yechishdan oldin, uni berilishini aniq shakllantirib olish zarur. Bu jarayon to’g’ri savollarni aniqlash bo’lib, savollar quyidagicha bo’lishi mumkin:
1. Dastlabki berilgan masala shartlarida hamma iboralar tushunarlimi?
2. Nima berilgan?
3. Nimani topish kerak?
4. Yechimni qanday ta’riflash kerak?
5. Qaysi berilganlar yetarli emas va hammasi kerakmi?
6. Qanaqa mumkinliklar qabul qilingan?
Albatta, bulardan tashqari boshqa savollarni ham ishlatish mumkin, yoki ayrim savollarni bir necha bor takror ishlatishga to’g’ri keladi.
en: Question put to
Massiv
noun
Massiv-jadval ko‘rinishidagi miqdor bo‘lib, u ma’lum sondagi bir turli va tartiblangan elementlar majmuasidan iborat. Massiv nomga ega-bir xil tipga tеgishli bo‘lgan va tartiblangan elеmеntlar to‘plamidir.
en: Massive
Muvozanatlashgan (Balansirlangan) daraxt bo’yicha qidiruv
verb
Agar har bir tugunning chap qism daraxti o’ng qism daraxtnikidan ±1 dan ortiq bo’lmagan holda farq qilsa, u holda Binar daraxt muvozanatlashgan (Balansirlangan) deyiladi.
Example: Muvozanatlashgan (Balansirlangan) daraxt bo’yicha oraliq joylashuvni eng samarali binar daraxtlar egallaydi (barcha tashqi tugunlar ikkita qo’shni darajalarda joylashgan bo’ladi).
en: Balanced tree search
Nаtijаviylik
adverb
аlgоritmdа chеkli qаdаmlаrdаn so’ng аlbаttа nаtijа bo’lishi tushunilаdi. Shuni ta’kidlash joizki, algoritm avvaldan ko’zlangan maqsadga erishishga olib kelmasligi ham mumkin. Bunga ba’zan algoritmning noto’g’ri tuzilgani yoki boshqa xatolik sabab bo’lishi mumkin, ikkinshi tomondan, qo’yilgan masala ijodiy yeshimga ega bo’lmasligi ham mumkin. Lekin salbiy natija ham deb qabul qilinadi.
en: The resulting
Piramida usulida saralash
verb
Piramida saralash usuli piramidali daraxtni qurish bilan ifodalanadi.
Example: Ushbu daraxtning har bir tuguni massiv elementlariga mos keladi. Daraxt chapdan o’ngga qarab to’lib boradigan mavjud bo'lishi mumkin bo’lgan eng pastkidan tashqari barcha sathlar bo’yicha to’ldirilgan. piramidani tasvirlovchi A massiv ikkita atributlarga ega obyekt hisoblanadi: odatda massiv elementlar sonini beradigan A.length va piramidaning nechta elementlari A massivda joylashganini ko’rsatuvchi A.heap-size.
en: Heapsort
Oddiy graf
noun
Agar graf sirtmoqsiz yoki qirralari karrali bo’lmasa, bunda graf oddiy graf deyiladi.
Example: Odatda, graflarni topologiyaga kiritish mumkin, lekin ular juda ko’p fanlarda ham uchraydi. graflar nazariyasining Birinchi masalalari turli xil mantiqga oid masalalar bo’lgan.
en: Simple graph
O’smovchi piramidalar xossalari
phrase
O’smovchi piramidaning eng katta elementi daraxt ildizida qiymatlari esa qism daraxt tugunlarida joylashgan bo’ladi.
Example: O’smovchi piramidalar xossalari (max-heap property) dan biri har bir i indeksli ildiz tugun uchun quyidagi tengsizlik bajariladi:
A[PARENT(i)]≥A[i].
en: Max-heap property
Pufakcha (qalqib chiqish) usuli
noun
Bu usul hubobcha(qalqib chiqish) usuli deyilishiga sabab har safar hajmi katta «sharcha» element qolganlarini ortda qoldirib yuzaga “qalqib” chiqadi
Example: A[0], A[1],.., A[N] massivning elementlari berilgan bo‘lsin. Ketma-ket ravishda A[0], va A[1], A[1], va A[2] elementlar o‘zaro taqqoslanib agar A[i]>a[i+1] bo‘lsa, ular o‘zaro o‘rin almashadilar. Ikkinchi qadamda shu holat A[N-1] gacha davom ettiriladi va hokazo. Bu usul hubobcha(qalqib chiqish) usuli deyilishiga sabab har safar hajmi katta «sharcha» element qolganlarini ortda qoldirib yuzaga “qalqib” chiqadi.
en: Bubble sort
Qidiruv
noun
Algoritmda biron-bir amal orqali kerakli sonni qidirish
Example: {k_1,k_2,k_3,…,k_n} kalit to’plam berilgan bo’lsin. To’plamdan k_i kalitni topish kerak. Qidiruv jarayoni 2 xil holda tugatilishi mumkin:
Kalit to’plamda mavjud bo’lmasa;
Kalit to’plamda topilsa;
en: Search
Qism dastur —
noun
Dastur kodining ma’lum bir qismi bo‘lib, o‘z nomiga egadir. Bunda, ma’lum bir jarayonlar aks etadi va istalgancha chaqirib ishlatish mumkin bo‘ladi. Qism dasturlar, ma’lum bir qiymatlarni qabul qilishi va qaytarishi mumkin.
en: Part program
Qisman graf
noun
Graf G_0 (x_(0 ,) E_0 )G(x,E) ning qisman grafi deb ataladi, agarda u berilgan grafning barcha uchlariga ega bo’lib, ammo barcha qirralariga ega bo’lmasa, balki qisman qirralariga ega bo’lsa, ya’ni x_0=x,〖 E〗_0 ∈E
Example: Qism graf- bu grafni tashkil etuvchi qirralarining qism to’plamidir.
en: Partial graph
Qo’shish usulida saralash
verb
Ushbu usul quyidagidan iborat: avval ikkala massivning birinchi elementlari tahlil qilinadi. Eng kichik element yangi massivga yozilib boriladi. Ketma-ketlikning qolgan elementlari boshqa massiv elementlari bilan taqqoslanadi. Har bir taqqoslashdan keyin yangi massivga eng kichik element borib tushadi. Jarayon massivlarning birida elementlarning kamayishigacha davom etadi. Shunday so’ng, boshqa massivning qoldig’i yangi massivga yoziladi. Hosil qilingan yangi massiv dastlabki massiv singari shu usulda tartiblangan bo’ladi
Example: Ushbu usul juda oddiy qo’shish amaliga asoslanib, ikkita tartiblangan massivlarni bitta yagona tartiblangan massiv ko’rinishida tasvirlaydi.
en: Merge sort
readln();
noun
Readln operatori o’zgaruvchilar qiymatlarini ekrandan kompyuter xotirasiga kiritish uchun ishlatiladi.
Example: var a,b,c:integer;
begin
a:=4;b:=6;c:=a+b;write(a:5,b:5,c:5);readln;
end.
en: readln();
Rekursiya
noun
Rekursiya - yordamchi algoritm ( Yordan ) bo'lgan o'z operatorlari bajarish bu muntazam ( tartibi yoki funktsiyasi ) o'zi anglatadi tashkil bir yo'ldir. Umuman olganda , recursive qisman orqali belgilanadi har qanday ob'ekt hisoblanadi .
Example: Rеkursiya o‘z kuchini аyniqsа, mаtеmаtik tа’riflаrdа nаmоyon etаdi. Eng tаnish misоllаr sifаtidа nаturаl sоnlаr, dаrахtsimоn tuzilmаlаr vа bа’zi funktsiyalаrni kеltirishimiz mumkin:
1. Nаturаl sоnlаr:
а) 0 nаturаl sоn hisоblаnаdi.
b) Nаturаl sоndаn kеyin kеluvchi sоn nаturаl hisоblаnаdi.
2. Dаrахtsimоn tuzilmаlаr:
а) dаrахt hisоblаnаdi (vа bo‘sh dаrахt dеyilаdi).
b) Аgаr t1 vа t2 –dаrахtlаr bo‘lsа, t1 vа t2ning аvlоdlаridаn ibоrаt tugundаn tаshkil tоpgаn tuzilmа hаm dаrахt dеyilаdi (ikkilik yoki binаr dаrахt).
3. Fаktоriаl funktsiya f(n):
f(0)=1
n>0 bo‘lgаndа f(n)///
en: Recursion
Sanash usulida saralash
verb
Ushbu saralash usulida mos elementlarni sanash uchun saralanayotgan massivning sonlar diapozonidan foydalaniladi.
en: Counting sort
Saralash
verb
O’sish yoki kamayish tartibida to’plam elementlarini tartiblangan saralash deyiladi.
Example: Amaliyotda saralanayotdan sonlar kamdan-kam hollarda yakkalangan qiymatlar hisoblanadi.
en: Sorting
Saralash algorimtlari
noun
Tartiblangan elementlar bilan ishlash tartibsiz joylashgan elementlardan ko’ra qulayroq: kerakli elementlarni yengil topish, olib tashlash, yangilarini qo’yish mumkin.
Example: Saralashlar turlicha algoritmlar bajarilsada, yagona natijalarga olib keladi. Ammo saralashlar jarayonida sarfalanadigan vaqt miqdori ularning o‘zaro taqqoslashdagi mezonlardan biri hisoblanadi. Dastur bajarilish vaqti amallar bajarilish soniga va protsessor tezligiga proporsional.
en: Sorting-algorithms
Sheker usulida saralash
noun
Massiv elementlarining soni ko‘p bo‘lsa, joy almashtirishlar ko‘p vaqtni talab qiladi. Bu algoritm yordamida esa joy almashtirishlar soni bir qadamda minimal va maksimal elementni tanlash orqali kamaytiriladi. Minimal element massivning boshiga, maksimal element massivning oxiriga joylashtirib n/2 (n-massiv elementlati miqdori) qadamda saralash bajarilib bo‘linadi.
Example: Standart almashtirish saralash usulidan biri sheker yoki chelnochnaya saralash hisoblanadi. Bu yerda elementlar o’zaro saralanib boriladi. Bu bilan birinchi o’tish chapdan o’ngga, ikkinchisi esa o’ngdan chapga bo’ladi va hokazo. Bir so’z bilan aytganda, ro’yhat elementlarning yo’nalishi o’zgaradi.
en: Sheker sorting
Sikl invarianti
noun
A[1..j-1] elementlari dastavval 1 dan j-1 gacha bo’lgan pozitsiyada edi, ammo endi ular saralandi. A[1..j-1] elementlarining ushbu xossasini sikl invarianti (loop invariant) deb ataymiz.
Example: A={5,2,4,6,1,3} massivda j saralanayotgan sonlar indeksini bildiradi. Dastlab j indeksli A massivning har bir for sikl iterasiyasi ikki qismdan tashkil topadi. A[1..j-1] elementlari saralangan sonlarga mos keladi, A[j+1..n] elementlari esa hali saralanmagan sonlardir. A[1..j-1] elementlari dastavval 1 dan j-1 gacha bo’lgan pozitsiyada edi, ammo endi ular saralandi. A[1..j-1] elementlarining ushbu xossasini sikl invarianti (loop invariant) deb ataymiz.
en: Loop invariant
Sxema
noun
(yun. schema — qiyofa, tashqi koʻrinish) —1) muayyan qurilma, inshoot, mashina va boshqalarning umumiy muhim tomonlari shartli belgilar bilan masshtabsiz ifodalangan chizma;2)biron narsaning umumiy tasvir, bayoni, ifodasi.
en: Scheme
Tanlash usulida saralash
verb
Tanlash saralash boshida tartibsiz ro’yhatdan eng kichik elementni tanlanashdan iborat.
Example: Tanlangan elementlar tartiblangan ro’yhatni hosil qiladi.
en: Radix sort
Tasodifiy
noun
0 dan 1 gacha bo’lgan sonlarni tasodifiy olish
en: Random
Tezkor saralash
verb
Massivda bo’luvchi element X tanlanadi. Elementlarni shunday joylashtiramizki, dastlab X dan kichik yoki teng bo’lgan elementlar joylashsin, keyin undan katta bo’lgan elementlar joylashsin. Keyin ularni alohida saralaymiz.
en: Quicksort
To’plam
noun
Toʻplam tushunchasi matematikaning boshlangʻich tushunchasidir.
Example: To`plam eng muhim matematik tushunchalardan biridir. Bu tushuncha matematika faniga to`plamlar nazariyasining asoschisi bo`lgan nemis matematigi Georg Kantor (1845- 1918) tomonidan kiritilgan.
en: Set
To’r
noun
S=(G, C) juftlik to’r deb ataladi, Bu yerda G=(X,A) ixtiyoriy orientirlangan (yo’naltirilgan)dir.
en: Net
Vaqt bo‘yicha murakkabligi
noun
Saralashlar jarayonida sarfalanadigan vaqt miqdori ularning o‘zaro taqqoslashdagi mezonlardan biri hisoblanadi. Dastur bajarilish vaqti amallar bajarilish soniga va protsessor tezligiga proporsional. Algoritmning vaqt bo‘yicha murakkabligi Tα(V)- ( α algoritm ushun) bilan belgilanadi. Bu yerda V- α algoritm bajarilishi uchun zarur bo‘lgan dastlabki kattaliklar miqdori.
en: The complexity of
writeln;
noun
Writeln operatori oddiy ma’lumotlarni va o’zgaruvchilar qiymatlarini kompyuter ekraniga chiqarish uchun ishlariladi.
Example: var a,b,c:integer;
begin
a:=4;b:=6;c:=a+b;
writeln (a);writeln(b);writeln(c);readln;
end.
en: writeln;
Zanjir
noun
Barcha qirralari turli bo’lgan (yo’l) marshrut zanjir deb ataladi. Agar zanjir turli uchlardan o’tsa, u oddiy zanjir deb ataladi.
en: Chain
Аniqlik vа tushunаrlilik
adverb
аlgоritmdа ijrоshigа bеrilаyotgаn ko’rsаtmаlаr аniq mаzmundа bo’lishi tushunilаdi. Shunki ko’rsаtmаlаrdаgi nоаniqliklаr mo’ljаllаngаn mаqsаdgа erishishgа оlib kеlmаydi. Ijrоshigа tаvsiya etilаdigаn ko’rsаtmаlаr tushunаrli mаzmundа bo’lishi shаrt, аks hоldа ijrоshi uni bаjаrа оlmаydi.
Example: Aniqlik va tushunarlilik - deganda algoritmda ijrochiga berilayotgan ko‘rsatmalar aniq mazmunda bo‘lishi tushuniladi.
en: Accurate and understandable
Dastur
noun
1) biron-bir faoliyat, ishning mazmuni va rejasi; 2) siyosiy partiyalar, tashkilotlar, alohida arboblar faoliyatining asosiy qoidalari va maqsadlari bayoni; 3) oʻquv fani mazmunining qisqacha izohi; 4) teatr, konsertlar va b. tomoshalarda chiqish navbatlari, ijrochilar, ishtirok etuvchi shaxslar roʻyxati.
Example: Demak, dastur – biror masalani yechish uchun kompyuter bajarishi mumkin bo‘lgan ko‘rsatmalarning izchil tartibi ekan.
en: program
Dasturlash
adverb
Dasturlash — kompyuterlar va boshqa mikroprotsessorli elektron mashinalar uchun dasturlar tuzish, sinash va oʻzgartirish jarayonidan iborat. Odatda dasturlash yuqori saviyali dasturlash tillari (Delphi, Java, C++, Python) vositasida amalga oshiriladi. Bu dasturlash tillarining semantikasi odam tiliga yaqinligi tufayli dastur tuzish jarayoni ancha oson kechadi.
Example: Dasturlash — bevosita dasturlash va avtomatik dasturlashga boʻlinadi. Bevosita Dasturlashda programmaning umumiy sxemasini ishlab chiqishdan kodlash va mashi-naga kiritishgacha boʻlgan barcha ishni programmachi bajaradi. Avtomatik dasturlashda esa programmachi faqat programma sxemasini tuzib, uni qisqartirilgan simvolik kurinishda yozadi, profamma tuzish va uni kodlash kabi texnikaviy ishlarni esa mashinaning oʻzi maxsus dasturlash programmasi yordamida bajaradi.
en: programming
pascal
noun
Paskal dasturlash tili, fransiyalik universitet oʻqituvchisi Niklas Virt tomonidan talabalarga dasturlashni oʻrgatish maqsadida yaratilgan. Keyinchalik til ommalashib uning obyektga yoʻnaltirilgan avlodi Object Pascal for Windows — Delphi yaratilgan.
Example: Paskal dasturlash tilining alifbosi deb, shu tilda maʼlumotlarni ifodalash va dasturlar yozish jarayonida kompilyator tomonidan qabul qilishga ruxsat berilgan belgilar yoki maxsus belgilardan iborat bo‘lgan zanjirlar to‘plamiga aytiladi.
en: pascal
Delphi
noun
Delphi (talaff. délfi) — dasturlash tillaridan biri. Borland firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan. Delphi dasturlash tili ishlatiladi va avvaldan Borland Delphi paketi tarkibiga kiritilgan. Shu bilan bir qatorda 2003-yildan hozirgacha qoʻllanilayotgan shu nomga ega bo'lgan. Object Pascal — Pascal tilidan bir qancha kengaytirishlar va toʻldirishlar orqali kelib chiqqan boʻlib, u ob’yektga yoʻnaltirilgan dasturlash tili hisoblanadi.
Example: Delphi — Paskal dasturlash tilining rivojlangan davomchisi boʻlmish Turbo Paskal tilining rivojlanishi natijasi hisoblanadi. Paskal tilida butunlay Proceduralar yordamida dasturlar tuzilgan.
Комментарии
Отправить комментарий